Phần lớn trong chúng ta, ai cũng biết việc ổ cứng bị phân mảnh là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc máy tính của chúng ta chạy chậm hơn. Nhưng thực tế thì không hoàn toàn như vậy. Việc chỉ dồn ổ đĩa thực chất không cải thiện được tình hình là bao. Chỉ với vài thủ thuật dưới đây, bạn sẽ biết cách làm cho máy tính của mình chạy nhanh hơn mà chẳng tốn bao nhiêu công sức và tiền của.

1. Thời gian khởi động là một trong những thước đo quan trọng đánh giá máy tính của bạn có chạy nhanh hay không. Phần lớn trong chúng ta, ai chẳng có một lần tự hào nói với bạn bè rằng máy tính của tôi khởi động chỉ tính bằng giây.
Việc đầu tư một ổ đĩa cứng Ultra-133 hoặc một ổ cứng SATA với bộ nhớ đệm (cache buffer) 8MB là điều mà bạn nên làm. Giá của ổ cứng loại này cũng không đắt hơn là mấy so với loại ổ cứng truyền thống.
2. Nếu máy tính của bạn có dung lượng RAM thấp hơn 512MB thì việc cần làm của bạn là nâng cấp thêm dung lượng cho bộ nhớ. Việc làm này có thể tiêu tốn của bạn một khoản tiền nhỏ vì giá RAM bây giờ cũng không còn quá đắt như trước kia nữa. Mặt khác, với việc tăng dung lượng cho bộ nhớ, máy tính của bạn sẽ hoạt động tốt hơn, chạy được nhiều ứng dụng mà trước đây có lẽ bạn chỉ ao ước.
3. Bạn cũng cần biết rằng, Windows XP sẽ hoạt động tối ưu khi ổ đĩa của bạn được định dạng ở NTFS. Bạn có thể dễ dàng kiểm tra xem ổ cứng của mình được định dạng theo NTFS hay không bằng cách vào My Computer, bấm phải chuột lên ổ cài hệ điều hành (thông thường là ổ C), tiếp đó bạn chọn mục Properties trên menu xổ xuống.
Nếu trên đó ghi là NTFS thì bạn không cần quan tâm nữa vì ổ cứng của bạn đã được định dạng theo NTFS. Còn nếu là FAT32 thì bạn cần chuyển đổi sang dạng NTFS.
Lúc này có thể bạn sẽ nhớ đến một vài phần mềm chuyển đổi nào đó. Tuy nhiên, việc cài thêm phần mềm là không thực sự cần thiết. Bạn chỉ cần vào Start>Run, gõ CMD rồi bấm OK. Trên cửa sổ Command, bạn gõ: CONVERT C: /FS:NTFS để Windows chuyển định dạng cho ổ cứng của bạn. Bạn cần phải chú ý, trước khi chuyển đổi định dạng, bạn phải sao lưu các dữ liệu quan trọng sang một ổ đĩa khác và tắt chương trình diệt virus. Bạn sẽ thấy ngay những ưu điểm nổi bật của NTFS như: độ bảo mật, tin cậy cao; hiệu năng tốt hơn; có thể lưu trữ các file có dung lượng lớn, điều mà FAT32 chỉ có nước bó tay.
4. Vô hiệu hóa File Indexing là một trong những việc nên làm. File Indexing là một dịch vụ của hệ điều hành. Nó thu thập các thông tin của các tập tin trong máy tính của bạn trên ổ cứng và tạo ra các từ khóa tìm kiếm khi bạn sử dụng chức năng tìm kiếm tập tin trên máy tính. Với chức năng này, bạn có thể tìm kiếm từng câu hoặc thậm chí từng từ trong văn bản của bạn mà không cần phải nhớ đến tên văn bản đó. Việc làm này sẽ ngốn một phần không nhỏ hiệu suất của máy tính, trong khi đó, chức năng tìm kiếm này của hệ điều hình rất ít người dùng.
Việc bạn sử dụng một máy tính cá nhân với một số lượng tập tin không quá lớn thì việc tắt chức năng này đi là cần thiết.
Để tắt chức năng này, bạn bấm đúp chuột vào My Computer, tiếp đó, bấm phải chuột vào ổ cài hệ điều hành và chọn Properties. Tiếp đó, bỏ chọn ở mục Allow Indexing Service to index this disk for fast file searching rồi bấm Apply, một hộp thoại xác nhận thông tin thay đổi hiện lên và bạn chọn Apply changes to C:\, subfolder and files rồi bấm OK.

Nếu trong quá trình thay đổi có bất cứ một thông báo nào như: Access is Denied, bạn hãy chọn Ignore All.
5. Thường xuyên cập nhật thông tin về các phiên bản driver của các thiết bị như: card màn hình, chipset, BIOS hay firrmware cho các thiết bị như ổ đĩa quang… Việc làm này giúp máy tính của bạn có thể thao tác được với các thiết bị mới hoặc nâng cấp máy dễ dàng hơn. Bạn cũng nên thường xuyên ghé thăm trang chủ của Microsoft để update những bản vá mới nhất cho hệ điều hành.
Bạn cần phải đọc kỹ hướng dẫn nâng cấp BIOS và trong lúc nâng cấp, tuyệt đối không được mất nguồn điện.
6. Trong Windows XP, có một chức năng mà không phải ai cũng biết đó là việc tạo một thư mục được gọi là Prefetch Đây là cách thức mà Windows XP sử dụng để các phần mềm mà bạn thường xuyên sử dụng sẽ được tải lên một cách nhanh nhất khi bạn sử dụng chúng. Điều này thật là hữu ích. Tuy nhiên, thời gian trôi qua và thư mục này sẽ vị quá tải, các phần mềm mà bạn chỉ sử dụng dù chỉ 1 lần cũng ngốn một lượng nhất định dung lượng bộ nhớ. Windows XP sẽ chạy chậm hơn vì phải “cõng” thêm một vài chương trình mà bạn không thực sự cần đến. Bạn chỉ cần vào C:\Windows\Prefetch và xóa tất cả các file trong đó đi mà không phải “tiếc nuối” gì cả.

7. Hàng tháng, bạn nên chạy trình Disk Cleanup. Đây là một trình ứng dụng khá hay trong Windows XP, nó cho phép bạn xóa đi các file tạm không thực sự cần thiết. Để chạy trình ứng dụng này, bạn vào My Computer>bấm phải chuột vào ổ C rồi chọn Properties, tiếp đó bấm vào nút Disk Cleanup. Trên hộp thoại Disk Cleanup, bạn chọn Temporary rồi bấm OK, lúc này, chương trình sẽ giúp bạn xóa bỏ các file tạm không cần thiết.
8. Kích hoạt tính năng DMA cho Secondary IDE Channel.
Mặc định tính năng này là PIO mode. Để cho 2 kênh IDE trên máy tính cùng chạy trên một giao thức truyền file là điều nên làm. Việc này khiến cho dữ liệu truyền trên 2 kênh sẽ đồng bộ hơn.
Để thực hiện, bạn bấm phải chuột vào My Computer rồi chọn Manage. Hộp thoại Computer Management hiện lên. Bạn hãy chọn Device Manager, trong danh sách các thiết bị bên tay phải, bạn nhấp đúp chuột vào IDE ATA/ATAPI controllers. Trong danh sách các kênh IDE hiện lên, bạn nháy đúp vào dòng Primary IDE channel, tiếp đó chọn thẻ Advanced Settings để kiểm tra xem chế độ Transfer Mode đã là DMA if avaiable hay chưa. Nếu có rồi, bạn hãy bấm OK để thoái ra ngoài. Bạn làm tương tự với Secondary IDE channel rồi thay đổi sang chế độ DMA.

9. Kiểm tra và gỡ bỏ Spyware Virus.
Viếc máy tính của bạn nhiễm spyware hay virus trong môi trường mạng là điều khó tránh khỏi. Các Spyware, virus này với các tính năng khác nhau có thể là lấy cắp thông tin hoặc làm hỏng các dữ liệu trên máy tính của bạn hay đơn giản như làm cho hệ thống chạy nặng nề hơn. Bạn có thể sử dụng các chương trình miễn phí để tiêu diệt spyware như: AdAware của hãng Lavasoft hay Spybot Search and Destroy hoặc các chương trình chuyên nghiệp hơn như Bit Defender hoặc Norton Antivirrus. Và bạn cũng đừng quên thường xuyên tải về các bản vá hay các lần update các loại spyware và virus mới.
10. Xóa bỏ các chương trình không cần thiết khi khởi động hệ thống.
Có một số chương trình có chức năng khởi động cùng hệ thống. Việc này sẽ khiến cho một lượng không nhỏ bộ nhớ sử dụng cho công việc này. Bạn nên tắt những ứng dụng không thật sự cần thiết bằng cách chọn Start>Run>gõ msconfig rồi bấm OK.
Trên cửa sổ MSCONFIG, bạn hãy chọn thẻ Starup sau đó bỏ chọn những ứng dụng nào mà bạn không muốn khởi động cùng hệ thống. Tiếp đó bạn bấm Apply rồi OK để xác nhận.
Ngoài ra, bạn cũng nên gỡ bỏ các phần mềm mà thực sự không thật cần thiết ra khỏi máy tính bằng chức năng Add or Remove Programs.
11. Tắt các hiệu ứng Animations không thật sự cần thiết và vô hiệu hóa Active Desktop sẽ giúp máy tính của bạn chạy nhanh hơn. Tuy nhiên, để tối ưu hệ thống thì bạn chỉ nên tắt các hiệu ứng Animations. Bạn hãy vào Control Panel>System. Trên hộp thoại System Properties, chọn thẻ Advanced rồi chọn Settings trong mục Performance. Bạn chọn Adjust for best performance. Bấm Apply rồi OK để áp dụng.
12. Việc cài đặt quá nhiều font chữ trong máy tính cũng là một nguyên nhân dẫn đến việc máy tính chạy chậm do các font chữ được tải khi Windows khi khởi động. Nếu không quá quan trọng, bạn nên xóa bớt các font chữ không cần thiết. Chỉ nên để dưới 500 font chữ các loại trong máy tính. Bạn có thể vào ổ đĩa cài Windows\Windows\Fonts để xóa đi các font chữ không thật sự cần thiết.
13. Có một quan điểm là trước khi bạn cài hệ điều hành Windows, bạn hay phân vùng (partition) ổ cứng của bạn ra làm nhiều phân vùng khác nhau. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao nhất của định dạng NTFS, bạn nên để nguyên mà không nên chia phân vùng. Như vậy, máy tính của bạn sẽ thực sự chạy tốt nhất với NTFS.
Một quan niệm sai lầm nữa của nhiều người đó là mỗi lần cài hệ điều hành là một lần Format để định dạng lại ổ đĩa. Làm như vậy không chỉ khiến ổ đĩa của bạn giảm tuổi thọ mà còn làm cho hệ thống chạy không thật sự ổn định và gây ra khá nhiều lỗi không đáng có.
14. RAM là một trong những thiết bị rất quan trọng trong máy tính. Với một thanh RAM tốt, máy tính của bạn không những chạy ổn định mà tốc độ của nó còn rất tốt, không gây ra lỗi khi sử dụng. Một trong những khuyến cáo là bạn nên kiểm tra RAM thường xuyên với phần mềm miễn phí MemTest86. Bạn có thể tìm thấy phần mềm này ở các đĩa khởi động (BOOT) có bán ngoài thị trường.
15. Ít nhất trong 1 năm bạn nên vệ sinh máy tính 1 lần. Việc làm này sẽ giúp máy tính đỡ bị nóng khi hoạt động do bụi bám vào. Trong khi tháo gỡ các thiết bị, bạn nên cẩn thận và nhẹ tay, đồng thời, trước khi bạn chạm tay vào các thiết bị, bạn nên sử dụng vòng chống sốc tĩnh điện cho các thiết bị. Bạn có thể mua thiết bị này ở các cửa hàng bán linh kiện máy tính hoặc đơn giản hơn bạn có thể chạm tay vào vỏ máy (case) trước khi chạm vào thiết bị.

Một vài mẹo nhỏ trên đây có lẽ không thể đủ để làm cho máy tính của bạn trong chốc lát trở nên mạnh mẽ được. Tuy nhiên, tốc độ máy tính của bạn sẽ cải thiện một cách đáng kể. Bản thân người viết sau khi áp dụng những mẹo trên đã giúp máy tính của mình chạy tốt hơn khá nhiều. Hy vọng những kinh nghiệm này sẽ giúp ích được cho bạn. Chúc bạn thành công